اطلاعات نوشت: تعطیلی ادارات و مدارس به دلیل آلودگی هوا، بار دیگر نقش خودروهای فرسوده در بحران کلانشهرها را یادآور شده؛ معضلی که حل آن نیازمند حمایت مالی از طرح های جایگزینی با هدف حمایت از صاحبان خودروها است.
وسایل نقلیه با سهم حدود ۶۵ درصد، بیشترین سهم را در انتشار ذرات معلق کوچکتر از ۵/۲ میکرون را دارند و متهم ردیف اول آلودگی هوا در کلانشهرها بخصوص در فصول سرد سال هستند.
این گروه از خودروها نه تنها پیشتاز آلودگی هوا هستند، بلکه به دلیل فناوری های قدیمی مصرف سوخت بالایی هم دارند به طوری که مصرف سوخت آنها به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر بیش از ۱۰ لیتر است یعنی هم بنزین به عنوان یک کالای برخوردار از یارانه دولت را هدر می دهند و هم با احتراق ناقص سوخت، آلودگی را به ریههای شهروندان تزریق می کنند.
به دلیل همین مشکلات در قانون هوای پاک تاکید شد که باید سالانه ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو فرسوده از رده خارج شوند و در کنار آن تولید خودروهای برقی و برقی– بنزینی متناسب با احکام سیاست های کلی محیط زیست در دستور کار قرار گیرد؛ موادی قانونی که در برنامه هفتم توسعه نیز بر آن تاکید شده است.
کندی در اجرا
با این وجود، واقعیت های آماری بیانگر آن است که این الزام قانونی در مسیر اجرا چندان موفق نبوده است؛ طبق آمارها از سال ۱۳۸۶ که اسقاط خودروهای فرسوده آغاز شده، تنها ۲ میلیون و ۵۶۰ هزار دستگاه خودرو اسقاط شده است.
در طول این سال ها اسقاط خودرو با فراز و نشیب های زیادی همراه بوده است اما از سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ کمترین میزان اسقاط خودرو رقم خورده است یعنی در مجموع به زیر ۲۰۰ هزار دستگاه رسیده است. در مقابل بیشترین آمار اسقاط خودرو به سال ۱۳۹۳ با ۳۲۰ هزار و ۱۹ دستگاه خودرو و ۱۴۰۳ با ۳۴۹ هزار و ۳۵۶ دستگاه باز می گردد یعنی ثبت بالاترین رکورد اسقاط سالانه خودروی فرسوده در تاریخ کشور به سال ۱۴۰۳ می رسد.
بر اساس آخرین آمار اعلامی پلیس راهور فراجا، در کشور ۴۱ میلیون و ۲۰۶ هزار و ۱۴۸ دستگاه خودرو درحال تردد در کشور داریم که بیشترین سهم خودروها در مرحله اول به خودروهای سواری با ۲۲ میلیون و ۴۶۵ هزار دستگاه و در مرحله دوم به موتورسیکلت با ۱۳ میلیون و ۶۶۴ هزار دستگاه بر می گردد.
درعین حال ، بررسی وضعیت خودروهای فرسوده در کل کشور نشان می دهد که حدود ۵۰ درصد خودروهای در حال تردد یعنی چیزی حدود ۲۲ میلیون و ۱۰۲ هزار دستگاه در کشور فرسوده است. در بخش خودروهای سواری هفت میلیون و ۵۵۲ هزار و ۷۳۰ دستگاه و در بخش موتور سیکلت ۱۱ میلیون و ۴۰۰ هزار دستگاه است.
همچنین بیشترین استان ها با تردد وسائط نقلیه، تهران، اصفهان، خراسان رضوی، فارس و آذربایجان شرقی هستند که هر چند ۵۰ درصد خودروهای فرسوده تنها در این پنج استان هستند. یعنی همان استان هایی که بیشتر درگیر آلودگی هوا هستند، بیش از سایر استانها خودروی فرسوده در خود جای داده اند.
درکناراین، هر چند هدف گذاری اسقاط خودرو در برنامه هفتم توسعه سالانه ۵۰۰ هزار دستگاه بوده است اما در سال گذشته با اینکه رکورد نزدیک به ۲ دهه را شکسته، به رقم ۳۴۹ هزار دستگاه رسیده است و از ابتدای امسال تا کنون نیز ۱۴۵ هزار دستگاه اسقاط شد.
بر اساس گزارش های ستاد نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی، اسقاط ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو در طی ۲۰ ماه گذشته منجر به کاهش ۱۰ درصد کاهش آلایندگی، صرفه جویی ۵/۱ میلیارد لیتر بنزین و بازیافت متوسط ۶۰۰ کیلو انواع مواد با ارزش مصرفی می شود.
در کنار اسقاط خودروها طراحی و اجرای فرآیند اسقاط و نوسازی موتورسیکلت فرسوده برای اولین بار در کشور و اخذ تائیدیه پلیس راهداری برای اسقاط ۹ هزار دستگاه آغاز شده است که این امر نیز تاثیر قابل توجهی در کاهش آلایندگی ها به همراه خواهد داشت.
همچنین اختصاص درصدی از طرح های فروش خودروسازان به خودروهای فرسوده نیز می تواند نقش مهمی در جذب مردم به سمت از رده خارج کردن خودروها کمک کند هر چند انتظار می رود به خاطر قیمت بسیار بالای جایگزینی خودروی فرسوده با نو، تسهیلاتی نیز به مردم ارائه شود تا بخشی از هزینه های خرید را جبران کند.
محمدصادق حاتمی ،رئیس ستاد و مدیر نوسازی ناوگان حمل و نقل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) دراین باره به ایرنا می گوید: نزدیک به ۳/۸ میلیارد لیتر بنزین در سال توسط خودروهای فرسوده در دسته سواری و وانت مصرف میشود.
به گفته وی، میزان مصرف خودروهای فرسوده، با توجه به مصرف غیراستاندارد بنزین، سالانه حدود ۲/۳ میلیارد لیتر بنزین مازاد است که در صورت جایگزینی و از رده خارج شدن می تواند منجر به صرفه جویی در مصرف بنزین شود.حاتمی عنوان می کند که در صورت سرمایهگذاری در اسقاط و نوسازی ناوگان خودروهای فرسوده از محل صرفه جویی مصرف سوخت، ضمن کاهش ۷۰ درصدی ناترازی بنزین به کاهش آلایندگی نیز کمک می کند.
به گفته وی در صورتی که صرفه جویی ارزی صرف سرمایه گذاری برای نوسازی ناوگان شود، سرعت از رده خارج کردن خودروهای فرسوده نیز افزایش می یابد.
در این رابطه استناد به قانون ساماندهی صنعت خودرو مصوب سال ۱۴۰۰ نیز قابل توجه است. ماده ۱۰ این قانون به فرسودگی خودروها اختصاص دارد؛ در این ماده قانونی آمده است: تردد، حمل بار و مسافر توسط وسایط نقلیه موتوری پس از رسیدن به سن فرسودگی در کلانشهرها ممنوع است.
در تبصره این ماده هم دولت موظف شده است از محل صرفه جویی حاصل از بهبود و مدیریت مصرف سوخت ناشی از اجرای این قانون، ساز و کار و تسهیلات لازم را جهت جایگزینی خودروهای فرسوده حمل و نقل عمومی با خودروهای نو، فراهم کند.
همچنین در تبصره دیگر آن تولیدکنندگان خودرو و موتورسیکلت در داخل کشور موظف شده اند به ازای تولید هر چهار دستگاه خودرو یا موتورسیکلت، گواهی اسقاط خودرو یا موتورسیکلت معادل را از مرکز اسقاط دریافت کنند. شماره گذاری خودروها و موتورسیکلت منوط به ارائه گواهی اسقاط توسط خودروسازان و موتورسیکلت سازان معادل ۲۵ درصد تولید ماهانه است.
به علاوه، واردکنندگان خودرو و موتورسیکلت موظفند به ازای واردات هر خودرو و موتورسیکلت به تناسب مصرف و نوع سوخت، علاوه بر پرداخت عوارض گمرکی، گواهی اسقاط خودروی معادل را دریافت کنند. البته این تکلیف قانون در آیین نامه اجرایی واردات خودرو در سال جاری نیز مورد تاکید قرار گرفته و تاکید شده که شماره گذاری خودروهای موضوع این آیین نامه منوط به ارایه گواهی اسقاط است.
با وجود تصریح قانون، همچنان در اجرای آن کاستی هایی وجود دارد و به طور کامل اجرایی نشده است و انتظار می رود با نظارت بیشتر بر اجرای آن بویژه در حوزه تولید و نیز واردات، فرآیند اسقاط خودروها شتاب بشتری بگیرد.
